Türkmenistan

Dünýä Türkmenleriniň bu sany eýran türkmenleriniň Nowruz medeniýetine we halklaryň gadymy Nowruz däplerine gönükdirilýär.

Hepdäniň wakalaryna gysgaça synymyzy, Azatlyk Radiosynyň 70 ýyllygyna bagyşlanan gepleşikler toparyndan ‘Azatlygyň dürli ykbally tankytçylary, habarçylary we hyzmatdaşlary’ barada taýýarlan söhbedimizi diňläp, öz pikir-garaýyşlaryňyzy aýtmaga çagyrýarys. Eger-de gepleşige ‘laýk’ goýsaňyz we ony paýlaşsaňyz, Türkmenistanda ýapyk saklanylýan meseleleriň has köp adama ýetmegine we çözülmegine kömek ederdiňiz.

Mary welaýatynyň döwlet dükanlarynda, alty aý arakesmeden soň, ilata pagta ýagy satylyp başlandy. Şol bir wagtda, sebitiň käbir etraplarynda ilata ýarym ýyl bäri berilmeýän ýerli un, çeşmelerimiziň sözlerine görä, döwlet dükanlarynyň işgärleri tarapyndan has gymmat bazar bahasyndan satylýar. Bu barada Azatlyk Radiosynyň habarçysy 22-nji martda maglumat berdi.

Lebabyň merkezi Türkmenabat şäherinde polisiýa Nowruz baýramyna gabat gurnalan bikanun horaz urşuny dargatdy. Bu wakanyň jikme-jiklerini öwrenen habarçymyz, bu çäreleriň esasan totalizator, ýagny, humar oýnamak üçin geçirilýändigini anyklady. Şol bir wagtda, bu uruşlar käbir adamlarda, haýwana edilýän sütem hökmünde, nägilelik döredýär.

Şu günler Aşgabatdan iberilen saglyk wekilleri Mary welaýatynyň orta mekdeplerinde barlaglary geçirip, okuwçylara koronawirusa garşy sanjymyň edilşine gözegçilik edýärler. Şeýle-de, olar ene-atalar bilen duşuşyklary geçirip, sanjym etdirmedik okuwçylara Umumy orta bilim hakyndaky şahadatnamanyň berilmejekdigi barada haýbat atýarlar.

Türkmenabadyň ikinji etrapçasynyň onlarça ýaşaýjysy 16-njy martda bir seýilgähiň ýykylyp, onuň ornuna ýaşaýyş jaýynyň gurulmagyna garşy özakymlaýyn protest aksiýasyny geçirdi. Bu barada “HSM Habar” YouTube kanaly habar berýär.

Aşgabadyň “Hitrowka” atlandyrylýan etrapçasynda 15-nji martda tutuş bir maşgala, är-aýal we 11 ýaşly ogullary hem-de olaryň bir iti, iki hüjümçi tarapyndan pyçaklanyp öldürildi. Bu barada Azatlyk Radiosynyň biri-birinden habarsyz iki çeşmesi 21-nji martda maglumat berdi.

Türkmenistanda giň ýaýran “arakhorlyk belasynyň” arasynda, şu günler ýurduň günorta-gündogar sebitlerinde ýasama arakdan zäherlenýänler köpelýär.

Türkmenistanda 2021-nji ýylyň jemleri boýunça iň gowy etrap ady bilen bir million amerikan dollaryny sylag alan Lebabyň Dänew sebitiniň ýaşaýjylary, bu pul serişdeleriniň hasabyna bar bolan sosial meseleleri çözmek wadalarynyň “boş arzuw” bolup çykandygyny aýdýarlar.

Musulmanlaryň mukaddes Remezan aýynyň başlanmagynyň öňüsyrasynda, Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy şäherinde ýaremezan aýdýan çagalar köpeldi. Azatlyk Radiosynyň habarçysy ýurtda dowam edýän agyr ykdysady kynçylyklaryň arasynda, bu dini däp-dessuryň öz gymmatyny ýitirýändigini belläp, şu günler bu çäräniň dilegçiligiň bir görnüşine öwrülendigini aýdýar.

"Türkmenistan" awiakompaniýasy Lebap welaýatynyň Türkmenabat şäherin​däki edarasynda uçar biletlerini satmagy bes etdi. Agentligiň işgärleri müşderilere uçar biletleriniň mundan beýläk diňe online görnüşde satylýandygyny aýdýarlar.

Aşgabatda ilatyň pul nagtlaşdyrmak işleri gaýtadan kynlaşýar. Häkimiýetler şäheriň käbir banklaryndaky bankomatlary söküp aýyrýarlar. Bu aralykda, Balkan welaýatynda ilat arasyndaky pul dolanyşygynda köne we ýyrtyk banknotlar köpelýär.

Türkmenistanda häkimiýetleriň Yslama uýýanlaryň dini däp-dessurlary bilen bagly basyşlaryny güýçlendirmegi netijesinde, märekede aýat-doga okaýan mollalar ilatyň bu baradaky haýyşlaryndan ýüz öwürip başladylar. Şol bir wagtda, döwletiň garamagyndaky metjitlerdäki dini işgärleriň raýatlaryň sadakasyny sowmak üçin soraýan “aklygynyň” aglaba ilatyň güýç ýeterinden has köpdügi bellenilýär.

Aşgabatda azyk harytlarynyň, hususan-da gök-bakja önümleriniň bahasy gymmatlaýar. Söwdagärler tekjelerde azyk harytlarynyň döwlet tarapyndan kesgitlenen bahalaryny ýerleşdirseler-de, alyjylara olary iki-üç esse ýokary bahadan satýarlar. Bu ýagdaýdan nägile bolýan alyjylar häkimiýetleriň nyrhlara gözegçilik etmeýändigini aýdýarlar.

Birleşen Ştatlaryň Döwlet departamenti 2022-nji ýylda dünýä ýurtlarynda adam hukuklarynyň ýagdaýy boýunça ýyllyk hasabatlaryny çap etdi. Hasabatyň Türkmenistana bagyşlanan bölümi ýurtdaky adam hukuklarynyň möhüm meselelerine ünsi çekýär.

Aşgabadyň aeroportunda Stambul ugry bilen gelýän türkmen raýatlary köpçülikleýin soraga çekilýär. Howpsuzlyk işgärleri ozaldan Türkiýä wizasy bolanlary päsgelçiliksiz geçirip, beýleki ýolagçylaryň syýasy garaýyşlary bilen gyzyklanýarlar. Bu barada golaýda Türkiýeden dolanan migrant Azatlyga gürrüň berdi.

Şu günler Balkan welaýatynyň oba ýerlerinde häkimiýetler daýhanlar bilen ýygnaklary geçirip, gowaça ösdürip ýetişdirmäge niýetlenen ekerançylyk ýerlerini kärendesine almagy teklip edýärler. Bu barada Azatlyk Radiosynyň habarçysy 20-nji martda sebitden maglumat berdi.

Balkan welaýatynda zähmet çekýän içerki migrantlar, 21-nji martda belleniljek Nowruz baýramynyň öňüsyrasynda, öz ýaşaýan sebitlerine aşmakda kynçylyk çekýärler. Muňa ýurduň uçar we otly gatnawlarynyň ýolagçylaryň talabyny ödäp bilmezligi sebäp bolýar. Bu bökdençlikler uçar we otly biletleriniň töweregindäki para-berimi hem möwjedýär.

Türkmenistanda 26-njy martda geçiriljek parlament saýlawlarynyň öňüsyrasynda, deputatlyga dalaşgärler ýurduň dürli künjeklerinde saýlawçylar bilen duşuşýarlar. Ýygnaklara gatnaşdyrylýan býujet işgärleri saýlawlary “nobatdaky spektakl” atlandyryp, saýlawçylaryň syýasy işjeňliginiň pesdigini aýdýarlar.

Dünýä Türkmenleriniň nobatdaky sany “Talyban” ýolbaşçylygyndaky owgan hökümeti tarapyndan dolandyrylýan Owganystanyň türkmen ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertleri barada gürrüň berýär.

Hepdäniň wakalaryna gysgaça synymyzy, Azatlyk Radiosynyň 70 ýyllygyna bagyşlanan gepleşikler toparyndan üçünji gepleşigimizi diňläp, öz pikir-garaýyşlaryňyzy aýtmaga çagyrýarys. Eger-de gepleşige ‘laýk’ goýsaňyz we ony paýlaşsaňyz, Türkmenistanda ýapyk saklanylýan meseleleriň has köp adama ýetmegine we çözülmegine kömek ederdiňiz.

Türkmenistanyň Halk maslahatynyň başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Türki Döwletler Guramasynyň Döwlet baştutanlarynyň geňeşiniň mejlisinde sözlän sözünde Türkmenistanyň ýakyn wagtda bu gurama agza boljakdygyna ynam bildirdi.

Lebabyň dolandyryş merkezi Türkmenabatda ýakynda durky täzelenip, ulanylmaga berlen Merkezi daýhan bazaryň golaýynda esaslandyrylan emeli söwda nokatlaryny dargatmak işleri dowam etdirilýär. Emeli bazarlar söwda ýerini satyn almaga gurby ýetmeýän köne harytlaryň satyjylary üçin, giň ýaýran işsizligiň arasynda, eklenç mümkinçiliklerini hödürleýärdi.

Türkmenistandan Türkiýä gazanç üçin gelen aýallaryň köpüsi öý işleri we jaý süpürmek bilen meşgullanýar. Käbir aýallar iş berijiniň öýünde hyzmat edýän ýerinde ýaşaýarlar, käbirleri bolsa birnäçe ýerde işleýärler we her gün dürli ýerlere gatnaýarlar. Bu gaty agyr fiziki zähmet zyýanly himiki maddalar bilen işlemegi hem öz içine alýar we köplenç döreýän kemsidiji ýagdaýlar bilen bilelikde zenanlaryň saglygyna zyýan ýetirýär we umytsyzlyk duýgusyny ýokarlandyrýar.

Türkmenistanda 18 martda nahal ekmek boýunça çäre geçirler. Resmi habarlara görä, şu ýyl tutuş ýurtda 3 million agajyň ekilmegi planlaşdyrylýar. Ozalky ýyllaryň tejribelerine görä, agaç oturtmak çäresi köpçüligiň toplanmagynda ýowar görnüşinde geçirilýär. Şu günler Türkmenabadyň häkimiýetleri ekiljek bag üçin ýerleri taýýarlamak bilen başagaý bolup, ýowar guraýarlar.

Hazaryň kenarynda ýerleşýän Türkmenbaşy şäheriniň bazarlarynda bir kilogram süňkli sygyr etiniň bahasy 75 manat, jylka et 95-100 manatdan satylýar. Bir kilogram tüwi, hiline görä, 28-55 manat aralygynda bahalanýar. Azatlyk Radiosynyň habarçysy Balkan welaýatynyň bazarlarynda, hususy söwda nokatlarynda we döwlet dükanlarynda ilata hödürlenýän azyk harytlarynyň bahalaryny deňeşdirýär.

15-nji martda Aşgabatda guruljak döwrebap lukmançylyk desgalarynyň birbada üçüsiniň düýbüni tutmak dabarasy geçirildi. Olaryň arasynda Halkara onkologiýa ylmy-kliniki merkezi, Halkara pediatriýa merkezi, şeýle-de Stomatologiýa merkezi hem bar. Dabara Halk maslahatynyň başlygy, asyl käri boýunça diş lukmany bolan Gurbanguly Berdimuhamedow hem gatnaşdy.

Türkmenbaşyly ene-atalar şäheriň mekdebe çenli bilim edaralarynda terbiýeçilik işleriniň hiliniň pesliginden, hem-de iýmit üpjünçiliginiň ýagdaýynyň we arassaçylyk şertleriniň ýaramazlygyndan şikaýat edýärler.

Mary welaýatynyň Baýramaly we Ýolöten etraplarynda Polisiýanyň ýol gözegçiligi gullugynyň (PÝGG) işgärleri awtoulaglarynyň daş ýüzi hapa sürüjileri saklap, olardan 20 manat möçberinde para talap edýär. Ýol polisiýasy para beren sürüjilere “ak ýol arzuw edýär” we goýberýär. Para bermekden ýüz öwren sürüjilere “ak ýol arzuw edilmeýär” we para bilen deň möçberde jerime ýazylýar.

Aşgabatda merkezi metjitleriň birinde uly taýýarlyklar görülýär. Alnyp barylýan işleriň maksady barada resmi habar ýok, emma olar golaýdaky jaýlaryň ýaşaýjylarynyň gündelik durmuşyna täsir ýetirýär. Soňky gün, gijelerine-de, polisiýanyň awtoulaglarynyň batly sesleri ähli ýerde eşidilýär we köçelerde duran awtoulaglar jerime duralgasyna alnyp gidilýär.

Türkmenistan şu aýda bir ýyldan gowrak wagt bäri Russiýanyň esassyz çozuşyna sezewar bolýan ukrain halkynyň çagalaryna ynsanperwer ýardam ibermek kararyna geldi. Bu barada Türkmenistanyň prezidenti Serdar Berdimuhamedow 13-nji martda degişli buýruga gol çekdi.

Türkmenistanda degişlilikde sowuk howa şertleriniň saklanýan döwri, döwlet işgärleri ýene-de “Awaza” ýollanma satyn almaga mejbur edilýär. Geçen ýyllardakylardan tapawutlylykda häkimiýetler işgärleriň syýahatçylyk zolagyna dogurdanam gidendigi barada delil soraman, diňe töleg talaby bilen çäklenýärler.

Aşgabatdaky Migrasiýa gullugynda pasport almak isleýänleriň uly nobatlary saklanýar. Şu günler nobatda duranlaryň uly bölegini pasportyň taýýarlanmagyna zerur dokumentleri tabşyrmak üçin öňünden talon alýanlar emele getirýär.

Şu günler Türkmenistanyň ekerançylyk meýdanlarynda güýzlük bugdaýa ideg etmek işleri dowam edýär. Ideg işleri ösüş suwuny tutmak we ekinleri mineral dökünleri bilen iýmitlendirmek ýaly çäreleri öz içine alýar. Bu aralykda, gallaçy kärendeçiler ekerançylyk suwlarynyň ýetmezçiliginden şikaýat edýär.

Türkmenistanyň Halk maslahatynyň başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň agtygy Kerimgulynyň durmuş toýunyň yz ýany, görnüşinden, Berdimuhamedowlar maşgalasynyň 11-nji martda Awazada geçiren dabarasy sebäpli, Türkmenbaşyda bölekleýin hereket çäklendirildi.

Türkmenistanda it-pişikleriň köpçülikleýin tutulmagy we köçelerde öldürilmegi dowam edýär. Azatlygyň habarçylary haýwanlar babatyndaky zalymlygyň täze ýagdaýlaryny habar berýärler, haýwanlary goraýjylar we alada edýän raýatlar bolsa, itler üçin penahana gurmak üçin häkimiýetlerden rugsat sorap, ýüz tutmagyny dowam etdirýärler.

Türkmenistanda 26-njy martda geçiriljek parlament saýlawlarynyň öňýany ses bermäge hukugy bolan raýatlar hasaba alynýar. Habarçylarymyz bu işleriň çäginde ýurduň daşyndaky raýatlaryň ornuna garyndaşlarynyň ses bermelidigi barada duýdurylýandygyny hem belleýärler.

Hepdäniň wakalaryna gysgaça synymyzy, Azatlyk Radiosynyň 70 ýyllygyna bagyşlanan gepleşikler toparyndan ikinji söhbetdeşligimizi diňläp, öz pikir-garaýyşlaryňyzy aýtmaga çagyrýarys. Eger-de gepleşige ‘laýk’ goýsaňyz we ony paýlaşsaňyz, Türkmenistanda ýapyk saklanylýan meseleleriň has köp adama ýetmegine we çözülmegine kömek ederdiňiz.

Türkmenistanda zenanlar ýene-de kanun goraýjy edaralaryň üns merkezine düşdi. Bu gezek aýal-gyzlara dini ynanjy sebäpli basyş görkezilýär. Balkan welaýatynda Milli howpsuzlyk we Içeri işler ministrlikleriniň işgärleri metjide barýan, namaz okaýan we hijab atynýan aýallary soraga çekýär.

Şu günler Balkan welaýatynyň häkimiýetleri nas satýanlara we atýanlara garşy giň gerimli reýdleri geçirýärler. Türkmenbaşy şäherinde býujet işgärleriniň käbirine "nas atýanlaryň işden boşadyljakdygy" duýdurylýar. Bu çäreleriň arasynda, sebitde nasyň bahasy 200%-e çenli gymmatlady. Şol bir wagtda, import edilen çilimleriň ummasyz bolçulygy emele gelip, olaryň bahasy 20%-e çenli arzanlady.